نقطه پایانی و اوج هر عبادت و نیایش خالصانه، عارفانه و خاضعانه، قرب خدا و بندگی و عبودیت است؛ در واقع انسان در پرتو نماز واقعی و عاشقانه، به تکامل و اوج سعادت می رسد و نمود این تکامل، بندگی و تقرّب به معبود و جلب رضایت و عنایت او است. بر این اساس بهترین راه برای تکامل و تقرب انسان به خدا، نماز است و خدا به جهت عنایت به انسان و تکامل او، این عمل را واجب کرد وگرنه او نیازی به نماز ندارد. او تحت هر شرایطی بر ما واجب کرده در اوقات پنجگانه نماز را به جای آوریم؛ حتی برخی از فقها فرموده اند: کسی که در دریا غرق شده است، باید با همان حال نماز بخواند و به خدا توجّه قلبی داشته باشد، گرچه رو به قبله بودن و سایر شرایط از او ساقط می گردد. این نیست جز نقش اساسی نماز در تکامل و سعادت انسان. در آن نفس که بمیرم در آرزوی تو باشمبه آن امید دهم جان که خاک کوی تو باشمبه وقت صبح قیامت که سر زخاک برآرمبه گفتگوی تو خیزم به جستجوی تو باشمحدیث روضه نگویم، گل بهشت نبویمجمال حور نجویم، دوان به سوی تو باشممی بهشت ننشوم، زدست ساقی رضوانمرا به باده چه حاجت که مست روی تو باشم1بالاترین هدف و غرض عالمان الهی و سالکان طریق عبودیت، وصال و لقا و رویت حق است؛ وصال و لقا و رؤیتی که نتوان آن را به زبان و قلم بیان کرد. اوست که خود را بر بندگانش معرفی و بر دل های آنان تجلی می کند و بنده با کنار زدن حجاب های غفلت و فراموشی، جهل و نادانی، معصیت و نافرمانی و کردار بد و ناپسند، دل خود را برای تجلّی خدای تعالی مهیا می کند. و پاکی دل و خلوص نیت، این تجلی الهی را روشن تر کرده، موجب می شود که بنده به مقامات عالی از معرفت خدا، پای نهد که از آن به لقا و وصال و رویت تعبیر می شود. امام زین العابدین (علیه السلام) می گوید: «تشنگی سوزانم را جز وصل تو خنک نمی کند و سوز و گدازم را جز لقای تو فرو نمی نشاند. واشتیاقم را به تو جز نظاره کرن به وجه تو، از بین نمی برد. و جز با نزدیکی به تو قرار و آرامش نمی یابم… و غم و اندوهم را جز قرب تو زایل نمی کند.» 2همه این زیبایی ها و هدف ها، تنها در پرتو نماز کامل و جامع به دست می آید؛ یعنی، نماز با حضور قلب و خشوع و خضوع. این چنین نمازی است که بهترین هنگام رسیدن به لقاء الله و نزدیکی به خداست و در این حالت است که بندگان پرهیزگار و مومن، عروج به معارف عالی الهی می کنند و مقامات عرفانی را به سرعت طی می کنند. ما نیز اگر آروزی چنین بالندگی و عروجی را داشته باشیم، باید در پی حضور قلب در نماز باشیم. در این صورت است که می توانیم نظر لطف و مرحمت خدا را جلب کنیم و لقای او را خواستار باشیم.آری اگر بنده ای یک بار رو به خدا کرده و در برابر عظمت و بزرگی او سر تعظیم فرود آورد و خضوع و خشوع کند، خدای تعالی بارها با نظر لطف و رحمت و کرامت به او توجّه می کند. و چه شیرین و مهم است که خدای تعالی با آن عظمت و بزرگی اش، بنده فقیر و سرتا پا نیاز را مورد توجّه و یاد خود قرار دهد. پس نمازهایمان را کوچک نشماریم و در ادای آنها کوتاهی نکنیم که نماز، عبد را به معبودش رسانده به او آرامش می دهد.3امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در معنای «قد قامت الصلاه» فرماید: «حَاَن وَقْتَ الزِّیارةِ و المُناجاةِ و قَضاءِ الحَوائجِ وَ دَرْک المُنی و الوُصول اِلی اللهِ عزّ و جلّ و اِلی کَرامته و عَفْوهِ و رضِوانه و غفرانه»4؛ «قد قامت الصلاة»، یعنی: وقت زیارت و مناجات و قضای حوایج و رسیدن به آرزوها ووصال خدای تعالی و کرامت و عفو و بخشش و رضوان او رسید.»پی نوشت ها: 1. سعدی.2. بحارالانوار، ج 94، ص 150.3. نماز وسیله قرب و معرفت خدا، ص 22.4. معانی الاخبار، ص 41.
