بیان و تحلیل فتاوای فقهی:

هر کاری که از انسان سر می‌زند، از نظر فقهی یکی از پنج صورت را دارد:

1- یا مباح است. یعنی انجام و ترک آن اشکالی ندارد و شخص در آن مختار است مانند آب خوردن

2- یا مستحب است. یعنی انجام آن به نفع شخص است اما هیچ اجباری بر آن نیست مانند مسواک زدن

3- یا مکروه است. یعنی انجام آن به ضرر شخص است اما هیچ اجباری بر ترک آن نیست مانند در حال سیری غذا خوردن

4- یا حرام است. یعنی آنقدر مضر است که شخص مجاز به انجام آن نیست مانند خودکشی یا ضرر زدن به خود یا دیگران.

5- یا انجام آن واجب است. یعنی آنقدر منفعت آن ضروری است که حتما باید انجامش داد مانند حفظ جان.

اما ملاک تشخیص نفع ها و ضررها، شرع مقدس اسلام و بعد از آن عقل سلیم است و علت ترتب عقل بر شرع کوتاه قدی آن در تشخیص تمام مصالح و مفاسد است. کار فقیه که ما آن را با نام مجتهد یا مرجع تقلید نیز می‌شناسیم استخراج همین ملاکها از منابع آن یعنی کتاب خداوند تبارک و تعالی و فرموده‌های مفسران آن یعنی احادیث پیامبر اکرم و اهل بیت مکرم ایشان است.

با دست‌یابی به این ملاکها و قوانین، تشخیص موضوعات و مصادیق آنها بسیار ساده بوده و هر کسی می‌تواند آن کلیات را در موضوعات جزئی روزمره و جدید تطبیق داده و حکم آن را استخراج کند. از این روست که گفته می‌شود کار فقیه استخراج احکام کلی است و تشخیص مصادیق و تطبیق احکام بر موضوعات بر عهده خود مکلفین است.

حال احکام کلی درباره موضوع صحبت ما:

1- حقوق افراد محترم بوده و آزار دیگران حرام است.

2- اعتقاد به خرافات و پرداختن به آن حرام است.

3- انجام امور خطرناک برای که احتمال آسیب برای فرد و جامعه دارد حرام است.

با این مقدمه تکلیف کارهای که در این جشن صورت می‌پذیرد مشخص می‌شود:

1- ساخت مواد منفجره برای این منظور

2- خرید و فروش مواد منفجره برای این امر

3- استفاده از مواد منفجره در این مراسم

4- اعتقاد به خرافات

5- برپایی مراسم های خرافی

6- تبلیغ و ترویج خرافه

تمام این عناوین منع عقلی و شرعی دارد و منظور از منع شرعی همان حرمت است. بنابر این وقتی در این باره از مراجع سوال می‌شود آنان نیز حکم به حرمت می‌دهند. اما حتی بدون پرسش از ایشان نیز حکم این امور مشخص بود و افرادی که می‌خواهند دست به این کارها بزنند، اگر به عمل خود و حکم آن توجه داشته باشند خواهند فهمید که مصداق کار ناشایست و حرام است.

نظر فقها و مراجع معظم: 5

حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای؛

نظر جنابعالى درباره چهارشنبه سورى چیست؟ جواب: علاوه بر آنکه هیچ مبناى شرعى ندارد، مستلزم ضرر و فساد زیادى است که مناسب است از آنها اجتناب شود.

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی:

منفعت حاصل از خرید و فروش مواد محترقه حرام است.

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی با تأکید بر اینکه چهارشنبه سوری یک مراسم خرافی برگرفته از آیین غلط گذشتگان است و در فرهنگ اسلامی هیچ جایگاهی ندارد، یادآور شد: باید سنت هایی چون دید و بازدید، صله رحم، کمک به دیگران ترویج شود و نباید تسلیم سنت های خرافی گذشتگان شویم. خرید و فروش، حمل و نقل مواد محترقه که به منجر به ایجاد حادثه و مصدوم شدن دیگران می‌شود جایز نبوده و منفعت حاصل از آن نیز حرام است.

آیت‌الله العظمی بهجت (ره) :

این کارها مشروعیت ندارد.

تعبیر قرآن تبعیت کورکورانه از گذشتگان، از پدران، مادران، آباء و اجداد است این هم از موضوعاتی است که قرآن روی آن زیاد تکیه کرده است و آن را منشأ لغزشهای بشر می داند و سخت انتقاد می کند. مثلا می گوید: آنها چنین می کویند:

«انا وجدنا آبائنا و جدنا آبائنا علی امه و انا علی آثارهم مقتدون»؛ اینها می گویند: ما پدران خودمان را بر یک طریقه‌ای یافته‌ایم و ما هم همان طریقه پدران خودمان را می گیریم و می رویم ، و به تعبیر امروز سنت گرائی.

آیت‌الله العظمی سیستانی:

اموری که به جامعه ضرر می‌زند و موجب ایذاء مردم است مانند استعمال ترقه و خرید و فروش آن جایز نیست.

آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی (ره) :

در فرض مزبور که دارای خطرات جانی و مالی است و موجب اذیت و آزار دیگران است و مخالف مقررات و قانون و نظم جامعه است جایز نیست.

آیت‌الله العظمی میرزا جواد تبریزی(ره):

هیچ یک از این امور، رجحان شرعی ندارد و تشویق مردم به این مورد تشویق به دنیا و غافل کردن از آخرت است و این که تصور می‌کنند این امور مردم را به حفظ وطن و عزت وا می‌دارد، تصوری باطل است. آنچه مردم را به عزت می‌رساند و به حفظ وطن وا می‌دارد ایمان است و بس.

آیت‌الله علوی‌ گرگانی:

چهارشنبه سوری یکی از سنت‌های غلط است که از لحاظ عقلی و شرعی هیچگونه جایگاهی ندارد و از رسوم جاهلیت است و لذا لازم است که مؤمنین از برپایی اینگونه برنامه‌ها اجتناب کنند. مخصوصاً اگر مشتمل بر محرمات باشد و در صورتی که موجب وحشت مردم و زیان و ضرر شود، ضمانت هم دارد.

حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی:

استفتاء جمعی از مردم در خصوص استفاده از مواد محترقه در ایام نوروز: چنانچه این مواد موجب آزار مردم باشد، حرمت آن شدیدتر است و مراسم چهارشنبه سوری از این قبیل است و چون استفاده از این مواد،از مصادیق لهو و اسراف است ،جایز نمی باشد.

وی همچنین در پاسخ به استفتائی در خصوص شرکت در مجالس صوفیان و مدعیان عرفان ، بیان داشته است که افکار آنها انحرافی است و شرکت در مجالس آنان حرام و ترویج باطل است.

نظر علما و دانشمندان درباره حرمت پرداختن به خرافات:

آیت الله سبحانی در گفتگو با خبرگزاری مهر:

آیت‌الله جعفر سبحانی در مورد چهارشنبه سوری می‌گوید: قرآن مجید می‌فرماید یکی از اهداف بعثت پیامبر این است که غل و زنجیری که بر افکار مردم بسته شده بود را باز کند.

مراد از غل و زنجیر آداب و رسوم جاهلی است که هیچ اثری در اخلاقیات و زندگی انسان ندارد. از این رو پیامبر اسلام تمام رسوم جاهلیت که به ضرر انسان بود را لغو کرد. چهارشنبه سوری به نحوی که در ایران رسم شده جهل است و ضررهای آن برای همه مشهود است.متاسفانه به خاطر همین رسوم غلط، جوانان زیادی زخمی و کشته می‌شوند و پدران و مادران آنها در سوگ آنها می‌نشینند.

آیت‌الله سبحانی با بیان اینکه عقل و شرع به هیچ وجه این آداب غلط را نمی‌پسندد تصریح کرد: همه انبیا و اولیای الهی آمدند تا با خرافات مبارزه کنند و چهارشنبه سوری هم نوعی خرافه است. باید از اصالتهایی که موجب پیشرفت ملت ما می‌شود محافظت کرد.

آیت‌الله سبحانی با اشاره به برخی اعمالی که در چهارشنبه سوری انجام می‌شود تصریح کرد: پریدن روی آتش و گفتن برخی جملات و... به هیچ وجه درست نیست.

ایشان از همه مردم خواست که در روز چهارشنبه آخر سال مراقب اعمالشان باشند و دچار مسائل خلاف شرع و عقل نشوند.6

عاشورائیان و صاحب الزمانیان ! شما که همیشه و در فرصت هائی مثل تقارن عاشورا و نوروز هویت اسلامی خود را به نمایش گذارده و نشان داده اید آنچه پیش شما اصل است و همه هدفها و حرکتها و افتخارات و برنامه ها و شعارها باید به سوی آن و برای آن و بر گرفته از آن باشد ، اسلام و ولایت اهل بیت علیهم السلام است روی سخن و عرائضم با شما است با آن عده ای که در عوالم معلومی سیر می کنند و می خواهند با کارهائی مثل پریدن از روی آتش ، سنت های مرده را زنده کنند حرفی نداریم ، «ذرهم یأکلوا و یتمتعوا و یلههم الامل فسوف یعلمون».

استاد شهید مطهری

قرآن منشأهایی برای فکرهای بی ریشه که آنها را به درختان بی ریشه تشبیه می کند ذکر می کند. یکی از آنها تقلید است. البته قرآن با کلمه تقلید مطلب را بیان نکرده است با تعبیر دیگر بیان بیان کرده است.

تعبیر قرآن تبعیت کورکورانه از گذشتگان، از پدران، مادران، آباء و اجداد است. این هم از موضوعاتی است که قرآن روی آن زیاد تکیه کرده است و آن را منشأ لغزش های بشر می داند و سخت انتقاد می کند. مثلا می گوید: آنها چنین می گویند:

«انا وجدنا آبائنا و جدنا آبائنا علی امه و انا علی آثارهم مقتدون»

اینها می گویند: ما پدران خودمان را بر یک طریقه‌ای یافته‌ایم و ما هم همان طریقه پدران خودمان را می گیرم و می رویم، و به تعبیر امروز سنت گرائی.

حالا این تعبیر صحیح است یا غلط، و بهتر از این هم می توانستیم تعبیر پیدا کنیم . به هر حال این کلمه امروز رایج شده است. قرآن سنت گرائی را محکوم می کند اما اشتباه نشود! ضد سنت گرائی را هم قرآن محکوم می کند هر دو را محکوم می کند چطور؟

قرآن فقط عقل گرائی و منطق گرائی را تأئید می کند. قرآن می گوید: هر امر به اصطلاح قدیمی و هر سنت قدیمی را به دلیل آن که گذشتگان ما چنین می کرده اند ، نیاکان ما این چنین بوده اند و ما باید راه نیاکان خودمان را برویم انجام دادن آن محکوم است ، چرا؟ می گوید ممکن است نیاکان اشتباه کرده باشند ممکن است نیاکان عقل و شعور نداشته باشند آن که دلیل نمی شود.

نیاکان ما در گذشته چنین می کرده اند ، ما هم چنین می کنیم ، چهار شنبه آخر اسفند می شود بسیاری از خانواده ها (که باید بگوئیم: خانواده های نادان) آتشی و هیزمی روشن می کنند، بعد آدم های سر و مر و گنده از روی آتش می پرند : ای آتش زردی من از تو ، سرخی تو از من ! این چقدر حماقت است، که می پرسیم: چرا چنین می کنید؟

می گویند: یک سنتی است میان مردم ، از قدیم پدران چنین می کرده اند. قرآن می گوید: «او لو کان آباءوهم لا یعقلون شیئا»

اگر هم از پدران گذشته تان چنین کاری می کردند شما وقتی می بینید یک کار احمقانه است و دلیل حماقت پدران شماست رویش را بپوشانید. چرا این سند حماقت را سال به سال تجدید می کنید؟ این فقط یک سند حماقت است که کوشش می کنید این سند حماقت را همیشه زنده نگه دارید مائیم که چنین پدر و مادرهای احمقی داشته ایم. او لو کان آباءوهم لا یعقلون شیئا.

حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی

امت بزرگ و مسلمان ایران، شیعیان و جوانان متعهد و مخلص! فرزندان قرآن و نهج البلاغه، امت توحید، امت حق و عدل و صدق و صلح ! امت محمد صلی الله علیه و آله و شیعه حضرت علی علیه السلام! برادران و خواهرانی که اسلامیت را ملیت، هویت و افتخار خود می دانید و در میدان های مختلف، همواره با آن ابراز وجود و اعلام موجودیت می کنید و سر افراز و بلند به اسلام، به شعائر اسلام، به التزام و احکام اسلام و مدنیت اسلامی می بالید! عاشورائیان و صاحب الزمانیان! شما که همیشه و در فرصت هائی مثل تقارن عاشورا و نوروز هویت اسلامی خود را به نمایش گذارده و نشان داده اید آنچه پیش شما اصل است و همه هدف ها و حرکت ها و افتخارات و برنامه ها و شعارها باید به سوی آن و برای آن و بر گرفته از آن باشد، اسلام و ولایت اهل بیت علیهم السلام است روی سخن و عرائضم با شما است با آن عده ای که در عوالم معلومی سیر می کنند و می خواهند با کارهائی مثل پریدن از روی آتش، سنت های مرده را زنده کنند حرفی نداریم، «ذرهم یأکلوا و یتمتعوا و یلههم الامل فسوف یعلمون».

روی سخن با شما برادران – فرزندان علی علیه السلام – و خواهران – دختران فاطمه زهرا سلام الله علیها است- و البته مراسم خرافی مثل چهار شنبه سوری، مناسب با شأن و مقام ، درک ، بصیرت و معرفت مردم شریف و مسلمان ایران نیست و کسانی که در این مراسم شرکت می کنند اکثرا نا آگاه و بی اطلاع می باشند و گروهی غرضشان ضربه زدن به هویت اسلامی جامعه است ، در پشت ترویج این هویت زدائی روشنفکر نماها و برخی نویسندگان و مطبوعات ملی گرا ، شعار و دستگاههای تبلیغاتی بیگانه قرار دارند.

اینها در گوشه و کنار دنیای اسلام، به اسم میراث و سنت های باستانی فرهنگ های جاهلی آنها را مطرح می کنند. مثلا در ایران در عصرهای قبل از اسلام، در مصر دوره های فرعون ها و زمان هائی که عروسی فیل و آن خرافات عجیب و غریب رائج بود و در این سو و آن سوء و هر جا دستشان برسد برای کم رنگ کردن فرهنگ اسلام و مدنیت اسلامی تلاش می کنند.

هم اکنون مسأله حجاب در فرانسه و ضدیت با حقوق اولیه زن های مسلمان، عمق این توطئه ها را نشان می دهد. فرهنگ چهارشنبه سوری، فرهنگ ضد حجاب، فرهنگ به اصطلاح ملی گرائی، مبارزه با مدارس دینی، فشار شدید آمریکا بر حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه ایران اسلامی، اوضاع مسلمین و افغانستان و عراق و ده ها مسائل دیگر، همه حرکت در خط استیلا بر عالم اسلام و محو مدنیت آن می باشد و همه در یک مسیر قرار دارد.

مسلمانان در چنین شرائطی باید اتحاد و آگاهی و ایستادگی و هوشیاری خود را حفظ کنند و از مواضع و سنت های خود عقب نروند هدف دشمن را از احیای عادت کهن و مرده که چهار شنبه سوری در ایران نمونه ای از آن است ترک نمائید.

در خاتمه لازم به تذکر است که شنیده شد بعضی مسئولین به عنوان کنترل و دفع افسد به فساد در مقام رسمیت دادن به مراسم چهار شنبه سوری بر آمده اند.

حقیر این اقدام را که حکایت از ضعف نیروهای کنترل کننده ی نظم می باشد خلاف مصلحت و حرکت در مسیر همان برنامه‌ی چهار شنبه سوری و رسمیت دادن به آن می دانم.

حسین عسگری - گروه دین و اندیشه سایت تبیان

1- از پایگاه www.koodakan.org

2. بحارالانوار، ج 56، ص 2.

3- مکارم الاخلاق علامه طبرسی

4- همان

5- از پایگاه‌های دفاتر مراجع معظم و سایت عرفان

6- از پایگاه خبرگزاری مهر

7- مسائل جدید از دیدگاه علماء و مراجع، ج4 صص 179-180 به نقل از نشریه نصیحت ص 490

8- مسائل جدید از دیدگاه علماء و مراجع تقلید ج 4 صص 177 - 179.

< قبلی     بعدی > 

آیت الله العظمی مکارم شیرازی اعمالی که در چهارشنبه آخر سال (چهارشنبه سوری) انجام می شود، را حرام   اعلام کرد .

به گزارش گروه دریافت خبر خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه فارس، به نقل از مرکز خبر حوزه، این مرجع تقلید در پاسخ به استفتاء شنوندگان برنامه زمزم احکام رادیو معارف در خصوص کارهای که در شب چهارشنبه سوری انجام می‌شود، آنها را از چندین جنبه دارای اشکال دانست و افزود: کارهای که به عنوان شب چهارشنبه سوری می‌شود از چند جهت اشکال دارد. اول این‌که کارهای خطرناکی است، اگر خطری پیش بیاید در واقع مثل این است که انسان خودکشی کند و یا با دست خودش عضوی از بدن خود را از بین ببرد، پس مسئولیت عندالله دارد.

این مرجع تقلید افزود: چهارشنبه سوری یک سنت خرافی است، نباید سنت خرافی را احیا کنیم و از همه اینها گذشته اسراف در مال به‌‌شمار می‌رود و نباید اسراف در مال کرد.

آیت‌الله مکارم شیرازی خاطرنشان کرد: کارهایی که در چهارشنبه سوری انجام می‌شود به جهات مختلف حرمت دارد، از جمله خطرهایی که در پیش دارد، دفاع از خرافات و اسرافی است که می‌شود.

وی با ابراز امیدواری نسبت به اینکه همه به خصوص جوانان مراقب باشند و کاری نکنند که خدای نکرده یک عمر گرفتار مشکلات شوند، خاطرنشان کرد: جوانان ببینند اشخاصی را که بر اثر یک لحظه غفلت در شب چهارشنبه سوری گرفتار مصیبت‌های بزرگ شدند.

این مرجع تقلید ادامه داد: اما کارهای دیگری که در آخر سال انجام می‌شود از قبیل خانه تکانی، نظافت، استقبال از خوشحالی و استقبال از ارحام، اینها هیچ اشکالی ندارد، بلکه از نظر اسلام تفریحات سالم جایز است.

آیت‌الله مکارم شیرازی خاطرنشان کرد: بزرگان دین اسلام به تفریح سالم تاکید کردند تا انسان بتواند روح و جسم خود را برای کارهای واجب زندگی آماده کند.

چرا مراجع چهارشنبه سوری را حرام کردند؟

- چند روزی به چهارشنبه پر سر و صدا و جنجالی آخر سال نمانده است و چیزی که در وب سایتها و پایگاه‌های خبری بسیار به چشم می‌خورد، استفتاآتی است که از مراجع معظم تقلید و عالمان دین، پیرامون چهارشنبه سوری منتشر شده است.

در این مقال، همّ ما بیان آن فتاوا و تحلیل و بررسی آنها برای تبیین علت صدور و مصادیق آن است.

چهارشبنه سوری، جشنی است که آن را منسوب به ایران قدیم می‌دانند و آن که دقت در آن نشان می‌دهد که چیزی فراتر از یک جشن بوده بلکه فرهنگی است که معتَقَداتی نیز همراه دارد. از این رو می‌توان آن را از دو جنبه تحلیل کرد.

1- محتوای فرهنگی چهارشنبه سوری

2- چگونگی برپایی جشن چهارشنبه سوری

وقتی خوب به قضیه نگریسته می‌شود این جشن فراتر از ترقه و آتش است بلکه اعتقاد به یک بسته فرهنگی است که می‌توان اهم آن را چنین برشمرد:

1- نحوست چهارشنبه آخر سال

2- خوش یمنی آتش

3- نحوست خاکستر آتشی که از روی آن پریده‌اند.

4- برآورده شدن حاجات با انجام کارهای خاص مانند:

الف- قاشق زنی

ب – کوزه شکنی

ج- پریدن از روی آتش

د- نذر آش و آجیل چهارشنبه سوری

پیامبر اکرم که بنیان گذار نظم نوین و متکامل تعالی بشر است تمام تلاش خود را برای تغییر همین ملاکها و ذائقه‌ها به کار برده است. ایشان و خاندان پاکش جانفشانی کرده‌اند تا شعور جامعه ترقی یافته و عقل جایگاه خود را از تقلیدها و تبعیتها و تعصبها بازپس گیرد.

ابتدا به بررسی بسته‌ی فرهنگی این جشن می‌پردازیم:

شاید قدیم‌ترها که رسانه‌ها کمتر بود و تهاجم های فرهنگی به این شکل سازمان نیافته بود چندان نیازی به تحلیل این ماجرا نبود هر چند در آن زمان نیز حکم قضیه همین بود که امروز هست. اما آنچه ما امروز با آن مواجهیم، شیوه‌های نرم تهاجم است که به صورت های مخملین ظهور می‌کنند تا مقبولیت یابند، که یکی از این شیوه‌ها، مخملِ "فرهنگ ملی" است!

سیاست گزاران و مهندسان تهاجم در پوشش این عنوان هر روز سعی در تخریب باورهای دینی و دور کردن مردم، بخصوص جوانان از دین و فراتر از آن، از تعقل داشته و جامعه را به سوی خرافات پیش می‌برند. اما خرد جمعی و عقل فعال جامعه باید به این سوال ها پاسخ دهد:

1- فرق فرهنگ با خرافات چیست؟

2- ملاک ارزش گذاری فرهنگ ها و سنت ها چیست؟

3- آیا هر چیزی که از نیاکان به یادگار رسیده باشد ارزشمند، و یادگار است؟

داستان زنده به گور کردن دختران در میان اعراب جاهلی بر هیچ کس پوشیده نیست. اما آیا کسی در میان اقوام عرب پیدا می‌شود که آن را به عنوان یک میراث فرهنگی و یک سنت باستانی بستاید و زنده‌اش کند؟

قبح این سنت چنان واضح است که کسی در پاسخ آن تردیدی ندارد و حتی عرب ها شاید از اینکه اجدادشان چنین کاری انجام می‌دادند شرمسار باشند. ولی گاهی، زشتی یک مساله با بزرگ نمایی زیبایی‌های ظاهری، پوشیده شده، مغفول می‌ماند. تا آنجا که عقلای قوم نیز فریفته‌ی خط و خال می‌شوند.

ماجرای سنت چهارشنبه سوری از این دست است، که مافیای تهاجم به پتانسیل آن پی برده و چند سالی است که بدان دست یاخته است.

از مردم فهیم،از دانش آموزان و دانشجویان که قائل به ربط و منطق و استدلالند، سوال می‌کنیم:

1- آتش چگونه خوش بختی می‌آورد؟

2- روز، چگونه می‌تواند نحس، و بدبختی‌زا باشد؟

3- زردی رخسار را چطور می‌توان با سرخی آتش عوض کرد؟

4- خاکستر آن آتشی که از رویش پریده‌اند و از آن سرخی طلبیده‌اند چرا باید نحس باشد؟

5- و هزار سوال دیگر...

بر خلاف آنچه بر سر زبانها نهاده‌اند که جشن چهارشنبه یک سنت هزارساله ایرانیِ اصیل است، دکتر کورش نیکنام، پژوهشگر آداب و سنن ایران باستان، که خود نیز به آیین زرتشت است، عقیده دارد که چهارشنبه سوری هیچ ارتباطی با ایران باستان و زرتشتیان ندارد و شکل گیری این مراسم را به دوران بعد از اسلام و بعد از حمله عربها به ایران می‌داند.

و من سوالی دیگر مطرح می‌کنم: اگر کسی بگوید پدران من برای خوش بختی سرشان را به سنگ می‌زدند، آیا باید اعتقاد داشت که چون آنها به چنین چیزی معتقد بودند و عمل می‌کردند پس درست است؟ و باید آن را زنده نگه داشت و از آن حاجت طلبید؟

آنکه به دنبال زنده کردن این سنت هاست، یا سناریو پرداز تهاجم است که به دنبال تخریب باورهای صحیح و منحرف کردن جامعه از تعقل است و یا ملی‌گرایی است که ندانسته آب به آسیاب دشمن می‌ریزد. اینجاست که وظیفه خطیر متولیان فرهنگی و رسانه‌های جمعی هویدا می‌شود که باید بکوشند بی تحقیق دست به کار نشوند و عمال منویات دشمنان نگردند.

اکنون خوب است به سوال هایی که از خرد جمعی پرسیدیم پاسخ دهیم و شاید بهتر باشد این گونه بگویم که پاسخ های خود را به عقل فعال جامعه عرضه کنیم تا مورد قضاوت واقع شود:

1- فرق فرهنگ با خرافات: فرهنگ ارزشی باید زنده بماند و خرافات باید نابود گردد. فرهنگی که معیارهای ارزشمندی را داراست خوب بوده و باید زنده بماند، اما خرافات، دشمن عقل و منطق و جامعه و فرهنگ بوده و باید نابود شده و از آن پرهیز شود.

2- ملاک ارزش‌گذاری: فرهنگ و سنتی ارزشمند است که عقلایی بوده و در جهت منفعت جامعه و افراد آن باشد.

3- تکلیف آنچه از نیاکان رسیده است: همه سنت هایی که نیاکان داشته‌اند نیکو نبوده است و چه بسا، آنان نیز دچار اشتباه و خرافه شده اند و به جرأت می‌توان گفت که خطای آنان بخاطر پایین بودن دانش و بینش، بیشتر از اکنون نیز بوده‌ است. لذا سنتی که ارزش عقلایی داشته باشد باید به آن نازید و زنده نگه داشت و آنچه به دور از عقل است باید از آن تبری جست.

پیامبر اکرم که بنیان گذار نظم نوین و متکامل تعالی بشر است تمام تلاش خود را برای تغییر همین ملاک ها و ذائقه‌ها به کار برده است. ایشان و خاندان پاکش جانفشانی کرده‌اند تا شعور جامعه ترقی یافته و عقل جایگاه خود را از تقلیدها و تبعیت ها و تعصب ها بازپس گیرد. (در ادامه، تبیین این مطلب را از استاد مطهری خواهید خواند)

آنچه آمد یک سوی قضیه بود. اما تحلیل تاریخی این سنت نیز آن را مخدوش نشان می‌دهد. بر خلاف آنچه بر سر زبانها نهاده‌اند که جشن چهارشنبه یک سنت هزارساله ایرانیِ اصیل است، دکتر کورش نیکنام، پژوهشگر آداب و سنن ایران باستان، که خود نیز به آیین زرتشت است، عقیده دارد که چهارشنبه سوری هیچ ارتباطی با ایران باستان و زرتشتیان ندارد و شکل گیری این مراسم را به دوران بعد از اسلام و بعد از حمله عربها به ایران می‌داند. او می‌گوید:

«در ایران باستان هفت روز هفته نداشتیم. در ایران کهن هر یک از سی روز ماه، نامی ویژه دارد، که نام فرشتگان است. شنبه و یکشنبه و... بعد از تسلط اعراب، به فرهنگ ایران وارد شد. بنابراین، اینکه ما شب چهارشنبه‌ای را جشن بگیریم (چون چهارشنبه در فرهنگ عرب روز نحس هفته بوده) خودش گویای این هست که چهارشنبه سوری بعد از اسلام در ایران مرسوم شد.

برای ما سال 360 روز بوده با 5 روز اضافه ( یا هر چهار سال 6 روز اضافه ). ما در این پنج روز آتش روشن می کردیم تا روح نیاکانمان را به خانه هایمان دعوت کنیم.

بنابراین، این آتش چهارشنبه سوری بازمانده آن آتش افروزی 5 روز آخر سال در ایران باستان است و زرتشتیان به احتمال زیاد برای اینکه این سنت از بین نرود، نحسی چهارشنبه را بهانه کردند و این جشن را با اعتقاد اعراب منطبق کردند و شد چهارشنبه سوری.»1

لازم به ذکر است که از دیدگاه اسلامی ایام هیچ نحوستی ندارند و خوب و بد همه از افعال آدمی است. و نحوستی که به چهارشنبه نسبت داده می‌شود مربوط به فرهنگ اقوام عرب بوده نه فرهنگ اسلام عزیز. این آموزه را در روایات اهل بیت فراوان داریم.

با توجه به این بیانات، می‌توان چند نکته را مورد توجه قرار داد:

1- سنت اصیل ایرانی بودن آن مورد خدشه است. (قابل توجه ملی‌گرایان)

2- برخاسته از یک سنت زرتشتی است. (قابل توجه مسلمانان)

3- هیچ مبنای علمی و عقلی ندارد. (فراخواندن ارواح مردگان!!)

لازم به ذکر است که از دیدگاه اسلامی، ایام هیچ نحوستی ندارند و خوب و بد همه از افعال آدمی است. و نحوستی که به چهارشنبه نسبت داده می‌شود مربوط به فرهنگ اقوام عرب بوده نه فرهنگ اسلام عزیز. این آموزه را در روایات اهل بیت فراوان داریم:

حسن به مسعود مى‏گوید: به محضر مولایم حضرت ابوالحسن الهادى علیه‏السلام رسیدم. در آن روز چند حادثه ناگوار و تلخ برایم رخ داده بود؛ انگشتم زخمى شده و شانه‏ام در اثر تصادف با اسب سوارى صدمه دیده و در یک نزاع غیر مترقبه لباسهایم پاره شده بود. به این خاطر، با ناراحتى تمام در حضور آن گرامى گفتم: عجب روز شومى برایم بود! خدا شرّ این روز را از من باز دارد! امام هادى علیه‏السلام فرمود: اى حسن! این [چه سخنى است که مى‏گویى] با این که تو با ما هستى، گناهت را به گردن بى‏گناهى مى‏اندازى! [روزگار چه گناهى دارد!]»

حسن بن مسعود مى ‏گوید: با شنیدن سخن امام علیه‏السلام به خود آمدم و به اشتباهم پى بردم. گفتم: آقاى من! اشتباه کردم و از خداوند طلب بخشش دارم. امام فرمود: اى حسن! روزها چه گناهى دارند که شما هر وقت به خاطر خطاها و اعمال نادرست خود مجازات مى‏شوید، به ایام بدبین مى‏شوید و به روز بد و بیراه مى‏گویید! حسن گفت: اى پسر رسول خدا!، براى همیشه توبه مى‏کنم و دیگر عکس العمل رفتارهایم را به روزگار نسبت نمى ‏دهم. امام در ادامه فرمود: اى حسن! به طور یقین خداوند متعال پاداش مى‏دهد و عقاب مى‏کند و در مقابل رفتارها در دنیا و آخرت مجازات مى‏کند.»2

امام صادق علیه السلام فرمودند: صدقه بده و هر روز که خواهى سفر کن. 3

حَمّاد بن عثمان می‌گوید به امام صادق علیه السلام گفتم: آیا مسافرت در روزی مثل چهارشنبه کراهت دارد؟ فرمود: هر وقت خواستى صدقه بده و به سفر برو و آیة الکرسى بخوان. 4

اما تحلیل چگونگی برگزاری جشن چهارشنبه

آنچه امروز با آن مواجهیم، آسیب های اجتماعی، اقتصادی است که در پی شیوه برگزاری این جشن ها گریبانگیر جامعه شده است که بی شک در راستای اهداف دشمنان و مهاجمان بوده که به دست خود به دامن خویش می‌زنیم.

ضررهای مالی و جانی آن با گزارشاتی که در این ایام از سوی رسانه‌ها ارائه می‌شود بر همگان آشکار است و اصلا نیاز به گزارش ندارد که همه لااقل هراس ترکیدن ترقه‌‌های مهیب را به جان چشیده‌اند. این بخش به دلیل وضوح و ملموس بودن نیازی به اطاله‌ی کلام ندارد.

آیت‌الله جعفر سبحانی در مورد چهارشنبه سوری می‌گوید: قرآن مجید می‌فرماید یکی از اهداف بعثت پیامبر این است که غل و زنجیری که بر افکار مردم بسته شده بود را باز کند. مراد از غل و زنجیر آداب و رسوم جاهلی است که هیچ اثری در اخلاقیات و زندگی انسان ندارد از این رو پیامبر اسلام تمام رسوم جاهلیت که به ضرر انسان بود را لغو کرد. چهارشنبه سوری به نحوی که در ایران رسم شده جهل است و ضررهای آن برای همه مشهود است.متاسفانه به خاطر همین رسوم غلط، جوانان زیادی زخمی و کشته می‌شوند و پدران و مادران آنها در سوگ آنها می‌نشینند.