ایام عید غدیر بنام ایام ولایت نامگذاری شده است . آیه مباهله و آیه ولایت در این ماه نازل شده است ، آیه اکمال در روز عید غدیر نازل شده است. بحث ما در مورد آیات ولایت در قرآن است. کتاب آیات ولایت در قرآن از آیت الله مکارم است که  ایشان در این کتاب 25 آیه را بحث کرده است که پنج آیه آن در مورد امامت است بخصوص در مورد ولایت حضرت امیرالمومنین ،پنج آیه در مورد فضایل حضرت علی (ع) است و بقیه آن در مورد اهل بیت است .

از این پنج آیه ، سه آیه در سوره مائده است . آیه 67 است ( آیه تبلیغ )که می فرماید : ای پیامبر رسالت خودت را برسان . این آیه در روز عید غدیر نازل شده است .این آیه پنج بخش دارد که خدا می فرماید : ای رسول ، این خطاب به رسول است یعنی این خطاب مربوط به رسالت است .بخش دوم آیه می فرماید : آن چیزی که قبلا به تو ماموریت داده ایم را به اطلاع عموم برسان .( این ماموریت همان جانشینی حضرت امیرالمومنین است) .معنای بعضی از آیات در شان نزول آن آیه معنا می شود. در کتاب تفسیر کبیر  فخر رازی در مورد این آیه می فرماید : این آیه در فضل حضرت علی(ع) نازل شده است .وقتی این آیه نازل شد پیامبر دست علی را گرفت و گفت که هر کس من مولای او  هستم علی مولای اوست . عُمر در آنجا علی را ملاقات کرد و جلو آمد و گفت :پسر ابوطالب ،مبارک باشد .تو امروز رهبر من و رهبر همه ی مومنان و مومنات شده ای. بخش سوم آیه می فرماید : تو وظیفه ات را انجام داده ای ولی اگر این را انجام ندهی گویا رسالت خودت را انجام نداده ای . این بخش آیه اهمیت ولایت را می رساند. بخش چهارم می فرماید : پیامبر ابلاغ این دستور خطراتی در پی دارد، از واکنش پنهان و آشکار نترس. در ذیل آیه معارج داریم که فردی در همان موقع مخالفت کرد و گفت که من حاضربمیرم ولی این انتخاب را قبول نکنم. این آیه نشان می دهد که احتمال بروز خطر بوده است . پس این ابلاغ  خیلی مهم بوده که خطر آمیز هم بوده است . بخش پنجم می فرماید: اگر کسانی پافشاری بر عقایده خود کردند ناراحت نشو زیرا آنها صلاحیت هدایت ندارند. این آیه بسیار مهمی است که تاکید برموضوع امامت و ولایت دارد.

آیه دوم در آیه سوم ( آیه اکمال )سوره مائده است .سوره مائده آخرین سوره ای است که بر پیامبر نازل شد . بعد از نزول این سوره پیامبر از دنیا رفت . بعضی مواقع یک سوره ی قرآن کامل نازل شده است.مثل سوره والعصر و الرحمن . بعضی از سوره های قرآن بصورت آیه آیه نازل شده است و بتدریج نازل شده است . مثل سوره بقره و آل عمران . بعضی ها می گویند که این آیات را خود پیامبر جایگزین کرده است و بعضی معتقد هستند که بعد از رحلت پیامبر بدین صورت درآمده است . در بعضی آیات دو مفهوم مستقل کنارهم گذاشته شده است و با هم ارتباط ندارد. آیه 3 سوره مائده هم این طور است . یعنی یک بحث مستقلی در مورد گوشت های حلال می کند که خوردن گوشت های مردار و خوک بر شما حرام است .بعد می فرماید : در این روز دین بر شما کامل شد و کافران مایوس شدند، نترسید و فقط از خدا بترسید ... و اگر شما در اضطرار قرار گرفتید . اگر این قسمت را از آیه حذف کنیم خللی بر آیه وارد نمی شود و این نشان می دهد که این جمله ی معترضه است .و این نشان می دهد که این حادثه مهمی است که همان حادثه ی غدیر است. وقتی این آیه نازل شد پیامبر فرمود: الله اکبر، خدا را شکر می کنم بخاطر اکمال دین، اتمام نعمت و رضای خدا و ... . شما می توانید در کتاب تفسیر نمونه ،تفسیر این آیه را بخوانید.

آیه بعدی آیه 55 ( آیه ولایت )سوره مائده است که در مورد حضرت امیر است که در حال نماز انگشتر خودشان را به فقیر دادند. بعضی ها شبهه می اندازند که مگر می شود حضرت در حال نماز انگشتر به فقیر بدهد زیرا در حال نماز، تیر از پای حضرت می کشیدند و حضرت متوجه نشد. در پاسخ باید گفت که این انفاق، کار دنیوی نبوده است ولی تیر درآوردن کار نیوی است و حضرت متوجه آن نمی شده است ولی ما در قرآن همیشه نماز را همراه با انفاق داریم و این انفاق حضرت در راستای نماز بود. این کار در راستای عبادت بود. پیامبر از خدا تقاضا کرد که جانشین او را معرفی کند. آیه نازل شد : همانا ولی شما خدا، پیامبر و کسانی هستند که نماز می خوانند و در حال رکوع انفاق می کنند. حالا ممکن است که بعضی ها بگویند که چرا خدا اسم حضرت علی(ع) را نیاورده است .قرآن خیلی از اوقات کلیات را بیان می کند. مثلا در مورد نماز کلی گفته است و تعداد رکعت ها را نگفته است . مثلا در حج باید هفت دور طواف کنیم ولی این در قرآن نیست و جزو سنت پیامبر است .

آیه 59 سوره نساء معروف به آیه اولی الامر است. منابع شیعه و سنی روی این آیه تاکید دارند. اولی الامر یعنی کسی که ولایت امر دارد و قدرت مدیریت دارد و این اولی الامرعطف به رسول شده است و اطاعت از اولی الامر ،اطاعت از رسول است . اولی الامر یعنی جانشینان پیامبر .

جابربن عبدالله انصاری نزد پیامبر آمد و سوال کرد که اطاعت از اولی الامر یعنی چه ؟ پیامبر همه امامان را با نام شمردند.

آیه 119 (آیه صادقین) سوره توبه می فرماید: ای مردم تقوا داشته باشید و همیشه با صادقان باشید . این آیه می رساند که صادقین معصوم هستند. روایت داریم : نحن الصادقون .

این آیات پنج گانه نشانه ی جانشینی حضرت علی(ع) و ولایت است . در روایت داریم که ما به ولایت نمی رسیم مگر با عمل و تلاش . ما باید سیره اهل بیت را عملی کنیم تا از پیروان عملی ائمه باشیم.

جریان غدیر در آخرین حج پیامبر اتفاق افتاد.در این مورد روایات متواتری وجود دارد یعنی تعداد راویان این روایت زیاد است .کتاب گزیده ی الغدیر برای مطالعه خیلی مفید است. آیا رسول خدا از حوادث پس از رحلت خودشان خبر داشتند ؟ اگر بگوییم که حضرت از این حوادث خبر نداشتند که این درست نیست .زیرا احادیثی از پیامبر نقل شده است که نشان دهنده ی پیشگویی پیامبر است . انس بن مالک گفت که دیدم سر امیرالمومنین روی سینه پیامبر است و پیامبر گریه می کرد و وقتی علت را پرسیدم پیامبر فرمود: من بخاطر اتفاقاتی که بعد از من برای علی روی می دهد گریه می کنم. سلمان نزد پیامبر رفت و گفت: هر پیامبری جانشینی داشته است ، جانشین شما کیست ؟ حضرت ساکت شد و فرمود: می دانی وصی حضرت موسی چه کسی بود .سلمان گفت: بله ، او یوشع بن نون بود .حضرت فرمود : می دانی که چرا او جانشین حضرت موسی شد؟ سلمان گفت : بله ،چون یوشع از همه عالم تر بود. پیامبر فرمود: جانشین من و کسی که اسرار من را می داند و بهترین فرد بعد از من که دَین مرا ادا می کند، علی بن ابیطالب است .این احادیث نشان می دهد که پیامبر از حوادث پس از مرگش اطلاع داشتند و فضاسازی می کردند. حتی پیامبر از حوادث کربلا هم خبر داشتند. پیامبر برای بعد از خودشان چه تدبیری اندیشیدند؟ امام خمینی پس از خودشان تدابیری مثل مجلس خبرگان اندیشیدند تا جامعه بی سرپرست نماند. پیامبر بعد از بیست و سه سال تلاش برای مسلمان کردن مردم چه تدبیری اندیشیدند؟یکی از فرضیات این است که پیامبر در این مورد سکوت کرده است که این توهین به پیامبر است . این کار نشانه ی بی فکری است .پیامبر وقتی به جنگ تبوک رفت علی را بعنوان جانشین خودش در مدینه گذاشت. در ضمن انبیاء گذشته همه جانشین داشتند و اگر پیامبر در این مورد سکوت می کرد، این کار خلاف سیره ی انبیاء گذشته می شد. پس این کار با عقل جور در نمی آید .فرض بعدی این است که پیامبر این کار را به مجلسی واگذار کرد تا جانشین را تعیین کنند که شاهدی بر این مطلب نیست. فرض سوم این است که پیامبر فرد خاصی را بعنوان جانشین معرفی کرده است .اعتقاد و باور ما بر اساس احادیث متواتر این است که پیامبر فردی را بعنوان جانشین انتخاب کرده است. حتی ما آیاتی مثل آیات تبلیغ ،اکمال و لایت در قرآن راداریم .پیامبر برای تعیین جانشین، آمادگی تربیتی اجرایی وعملی را انجام داد . روز غدیر روز اعلام است نه آمادگی .در یوم الانذار که پیامبر اقوام خود را دعوت کردند، علی را بعنوان جانشین خودشان معرفی کردند. در جنگ تبوک پیامبر به مردم گفت که نسبت علی به من مثل هارون به موسی است. برای اینکه جامعه آمادگی پذیرش علی را داشته باشد پیامبر سه تا کار را انجام دادند. پیامبر ابوطالب را به خانه آوردند و او را آموزش دادند. امیرالمومنین می فرماید:پیامبر هر روز یک صفت اخلاقی را برجسته می کرد و من آنرا عملی می کردم. امیرالمومنین آنقدر کوچک بودند که در دامن حضرت می نشستند، پس امیرالمومینن بزرگ شده ی دست پیامبر است. داریم که امیرالمومنین در غار حرا شنید آنچه را که پیامبر شنید. علی می گوید :من مثل بچه شتری که در دنبال مادرش است به دنبال پیامبر بودم. این آمادگی تربیتی علی است .در تمام ساعات زندگی این دو بزرگوار با هم بودند. آمادگی بعدی آمادگی اجرایی است. در جنگ خندق پیامبر فرمود :تمام اسلام به جنگ کفر می رود. در جنگ خیبر پیامبر فرمود : من پرچم را به کسی می دهم که پیامبر و خدا را دوست دارد و خدا و رسول هم او را دوست دارند و بعد پرچم را به علی داد. امیرالمومنین مامور شد که سوره ی برائت را به مکه اعلام کند. کسی که همراه پیامبر بت شکست امیرالمومنین بود. عده ای به پیامبر سلام کردند و پیامبر به آنها گفت که به علی هم سلام کنید و بگویید: السلام علیک یا امیر المومنین .امیرالمومنین صفت خاص علی بن ابیطالب است .امام صادق (ع)می فرماید :به من امیرالمومنین نگویید زیرا این صفت جدم علی است .دیدگاه بعدی تدبیر عملی است.

یامبر برای جانشینی پس از خودشان چه تدبیری اندیشیدند؟ پیامبر مامور به ابلاغ شد. یکی از تدابیر پیامبر ،آمادگی ها تربیتی ، آمادگی اجرایی و آمادگی عملی امیرالمومنین برای جانشینی بود. پیامبر از اوایل اسلام با مردم برخوردی کردند که مردم بدانند که نبوت از امامت جدا نیست .در حدیث ثقلین پیامبر می فرماید :من در میان شما دو چیز گرانبها می گذارم یکی قرآن و یکی عترت ، این دو از هم جداشدنی نیستند. یکی از علمای بزرگ اهل سنت کتابی بنام فضایل علی بن ابیطالب دارد که بیشتر سندهای این کتاب درست است.ایشان ده ها هزار حدیث از پیامبر در مورد فضایل علی آورده است .حدیث داریم: علی با حق است و حق با علی است ،علی با قرآن است و قرآن با علی است .پیامبر به مردم معیار می دادند. در جنگ جمل فردی نمی دانست که حق با کیست ،زیرا می دید که هر دو سپاه نماز می خوانند و از اصحاب پیامبر هستند. او گفت :مگر پیامبر نفرمود که هر کجا که عماریاسر باشد حق همانجاست ؟پس حق با سپاه علی است.عماریاسر با امیرالمومنین است زیرا حق با اوست. این تدبیر عملی پیامبر بود .حدیث غدیر هم یکی از تدابیر دیگر عملی است . زیارتنامه غدیر از امام هادی (ع) نقل شده است که استدلال یک دوره امامت امیرالمومنین است و همه از آیات قرآن است .این زیارت مخصوص امیرالمومنین است .امام هادی(ع) به جدّشان می فرماید که تو کسی هستی که خدا وصف تو را گفته است . این تدابیر عملی پیامبر خیلی زیاد است .یکی دیگر از تدابیر همان بود که پیامبر فرمود: کاغذ و قلم بیاورید که جانشینی علی را بنویسم .جانشینی علی از طرف خدا بوده است و پیامبر آنرا ابلاغ کرده است.

پاسخ – در روایات داریم که همه ی انبیاء این روز را تکریم می کردند.از مستحب موکد امروز، اطعام و صدقه دادن است .طعام دادن حتما نباید سفره های سنگین باشد. عیدی دادن در این روز خیلی خوب است.مستحب است که انسان در این روز لباس نو بپوشد. در این روز خوب است که همه به یکدیگر سر بزنند. البته در میان ما رسم است که به دیدن خانواده های سیّد می روند که این هم خیلی خوب است ، ملاقات بیمار رفتن در این روز خوب است. پیامبر فرمود: فرزندان مرا اکرام کنید.ثواب صدقه دادن در این روز هزار برابر می شود. ما باید سرور در بین مردم ایجاد کنیم. همه ی مسلمانان باید خودشان را صاحب این عید بدانند. حتی برادران سُنی ما هم این روز را جشن می گیرند. این روز بنفع اسلام بوده است و بخاطر همین این روز برای همه ی مسلمانان مهم است و باید این روز را تکریم کنند. همه ی مسلمانان با هم اتفاق دارند که این سخنان در این روز از پیامبر گفته شده است .اختلاف ما بر سر این است که آنها می گویند ولایت به معنای دوستی است .حضرت عیسی به خداوند گفت که پیروان من غذای آسمانی می خواهند زیرا موسی غذای آسمانی به پیروانش داده است. عیسی گفت که خدایا تو برای ما از آسمان مائده بفرست تا ما این روز را عید قرار بدهیم .پس ما همه باید روز غدیر را جشن بگیریم و آنرا عید قرار بدهیم زیرا ولایت امیرالمومینن در این روز به مردم ابلاغ شده است .