شناسنامه سریال
سربداران یکی از پرشورترین نهضت های بیگانه ستیز اسلامی و انقلابی تاریخ ایران
کارگردان : محمد علی نجفی
نویسنده و مشاور کارگردان : کیهان رهگذر
مدیر فیلمبرداری : محمد زرفام
موسیقی : فرهاد فخرالدینی
سال تولید : 1363
بازیگران : امین تارخ – سوسن تسلیمی – افسانه بایگان – علی نصیریان – محمد علی کشاورز – فتحعلی اویسی – رضا کرم رضائی – چنگیز وثوق – فیروز بهجت محمدی
سریال سربداران – خلاصه قسمت اول
شیخ خلیفه "شیخ خلیفه مازندرانی" در سبزوار مجلس درس داشت وشاگردان و مریدان زیادی داشت. مردم را به مساوات و برابری فرا می خواند و آنها را از پرداخت خراج به مغولان منع می کرد. سبزوار در آن زمان شهری بود که از هیچ ایلخان مغولی فرمان نمی برد و مردم خود عهده دار شهر بودند. مغولان می ترسیدند که شیخ خلیفه علیه آنها حکم جهاد صادر کند. سلطان ابوسعید ، خاقان خراسان فرستادگانی را به باشتین فرستاد تا نامه ای را به طوغای ایلخان گرگان برسانند. در نامه چنین نوشته شده بود :
شنیده ایم قصد ریختن خون شیخ خلیفه را دارید و برای مرگش از شیوخ به زور تیغ فتوی گرفته اید. ما نیک می دانیم که ریختن خون شیخ خلیفه گران است ، پس او را دربند کرده ، نزد ما به کرمان بفرستید.
طوغای در پاسخ نامه نوشت : ما خون شیخ خلیفه را نخواهیم ریخت.
سریال سربداران – خلاصه قسمت دوم
شیخ خلیفه را در مسجد جامع سبزوار بردار کردند. شیخ خلیفه قبل از مرگش به موذن مسجد جامع پیام داد تا مردم پس از مرگش به شیخ حسن جوری که در باشتین به سر می برد اقتدا کنند.
در باشتین شیخ خلیفه را ملحد خواندند و گفتند که مجنون شده و خود خویش را بر دار کرده است. موذن مسجد جامع سبزوار را نیز پس از آنکه پیام شیخ خلیفه را به گوش مردم باشتین رسانید کشتند. حال در باشتین مغولان خانه به خانه به دنبال شیخ حسن جوری می گردند.
سریال سربداران – خلاصه قسمت سوم
پس از اینکه محمد هندو وزیر سلطان ابوسعید از بردار شدن شیخ خلیفه باخبر شد ، برای طوغای پیام فرستاد که یا سر قاتل شیخ خلیفه را همراه پیک گسیل کن و یا اگر من خود به باشتین بیایم جز برای آوردن سر تو نخواهم آمد. در باشتین پانزده نفر از کسانی که به قصد حمایت و حفاظت از شیخ حسن جوری خود را شیخ حسن نامیده بودند همگی بر دار شدند. شیخ حسن هم از باشتین خارج شد.
سریال سربداران – خلاصه قسمت چهارم
طوغای به قصد تفریح و شکار از باشتین خارج شده است. در این هنگام پیک سلطان ابوسعید به باشتین آمده و سر قاتل شیخ خلیفه را می خواهد. خان باشتین از نبود طوغای سوء استفاده کرده و بر تخت او تکیه زده است.
قاضی شارح ، قاضی مخصوص طوغای و مسئول حساب و کتاب او بر خان باشتین تمکین نکرد و خان باشتین تصمیم گرفت قاضی شارح را به عنوان قاتل شیخ خلیفه معرفی کند. قاضی شارح پیکی را به سمت طوغای گسیل کرد تا او را از این وقایع آگاه سازد.
در میدان باشتین جلسه محاکمه قاضی شارح و گردن زدن اوبرپا بود که یکباره سربازان طوغای به باشتین و جلسه محاکمه حمله ور شدند. حال ورق برگشته و قاضی شارح قصد دارد پیک سلطان ابو سعید و خان باشتین را محاکمه کند.
سریال سربداران – خلاصه قسمت پنجم
خان باشتین به شفاعت اعیان باشتین بخشوده شد اما پیک سلطان ابوسعید از باشتین اخراج شد. از سویی شیخ حسن جوری راهی نیشابور است و از سویی دیگر ایلچیان طوغای در باشتین جار زدند که شیخ حسن در بیابان مرده است و جسد او طعمه لاشخوران شده است. مردم باشتین این امر را باور نکردند و زنی از زنان باشتین (سوسن تسلیمی) که از مریدان شیخ حسن جوری است در جستجوی شیخ شبانه از باشتین گریخت چرا که او در مقابل مغولان ایستاد و مورد تهدید آنها قرار گرفت.
سریال سربداران – خلاصه قسمت ششم
پیش قراولان سپاه محمد هندو در راه سبزوار و باشتین به مردم اطلاع می دهند که محمد هندو وزیر ایرانی سلطان ابوسعید که چندی است از دنیا رفته عازم باشتین است تا با طوغای که نافرمانی کرده پیکار نماید.
هر آنکس می خواهد به سپاه ایشان بپیوندد . از طرفی دیگر مردم نیشابور در مدخل ورودی شهر روزهاست که در انتظار رسیدن شیخ حسن جوری به سر می برند. خان باشتین خود را سراسیمه به روستای اباحمزه رسانید تا به قاضی شارح پیغام دهد که محمد هندو در راه باشتین است و طوغای دستور داده که قاضی شارح به باشتین برگردد چرا که طوغای مرد جنگ است و مرد اندیشه نیست. قاضی هم برای طوغای پیغام داد که گاهی لازم است مرد جنگ مرد فرار هم باشد و گفت که از ترس جانش به باشتین برنخواهد گشت.
سریال سربداران – خلاصه قسمت هفتم
از سویی محمد هندو و از سوی دیگر ارغون شاه مغول در راه رسیدن به نیشابورند. جنگ این دو بر سر مسند خراسان است. طوغای از باشتین گریخته و پیک سلطان ابوسعید که روزی از باشتین رانده شد بر مسند باشتین نشسته و خان باشتین را گردن زد. از سوی دیگر شیخ حسن جوری به نیشابور رسید اما خود را معرفی نکرد تا اوضاع را دریابد.خواجه نیشابور که از دوستان محمد هندوست در حال ترغیب مردم جهت بیعت با محمد هندو می باشد و ادعا می کند که اگر شیخ حسن نیز بیاید با محمد هندو بیعت خواهدکرد. شیخ حسن که در حال شنیدن این سخنان است تاب نیاورده و به عنوان یک درویش ساده سخن می گوید که شیخ حسن با هیچ شاه و شاهزاده ای بیعت نخواهدکرد و خطاب به مردم می گوید شما بیش از اندازه شیخ حسن را بزرگ کرده اید. او هم بنده ایست از بندگان خدا و چه بسا هر یک از شما در درگاه خداوند از شیخ حسن عزیز تر باشید. مردم ازشنیدن این سخنان خشمگین شده و به درویش که همان شیخ حسن جوری است حمله ور شده و او را کتک می زنند.از طرفی هم قاضی شارح خود را به نیشابور رسانیده و خود را در دل خواجه نیشابور جا می کند.
سریال سربداران – خلاصه قسمت هشتم
شیخ حسن جوری به طور مخفیانه در مسجد جامع نیشابور سکنی گزیده تا شرایط را بررسی کند . یکی از مریدان وی او را می شناسد و شیخ به کمک او مریدان خود را در نیشابور سازماندهی می کند. قاضی شارح در نیشابور خبر مرگ شیخ حسن را اعلام می نماید و از مردم می خواهد که برای شیخ خدا بیامرز بگویند.
شیخ هم در اعلامیه ای خبر مرگ خود را تکذیب و اعلام می دارد کا صبح روز جمعه در مسجد جامع نیشابور با مردم سخن خواهد گفت.
سریال سربداران – خلاصه قسمت نهم
ارغون شاه مغول به نزدیکی نیشابور رسیده است، قاضی شارح که مردی است سالوس ، چرب زبان و هرهری مذهب ، آماده است تا کمر خدمت بر آنکس که صاحب قدرت است ببندد. خود را به نزد ارغون شاه رسانده و به او می گوید که حامل خبری است و خبر این است که محمد هندو قرار است از روبرو و از پشت سر به سپاه او حمله کند. از سوی دیگر قاضی شارح در نیشابور خود را دوست و موافق خواجه نیشابور و محمد هندو نشان می دهد. خلاصه در نیشابور بلوایی است و همه منتظرند تا شیخ حسن در مسجد جامع با آنها سخن گفته و تکلیف مسلمانان را مشخص سازد.
سریال سربداران – خلاصه قسمت دهم
در مسجد ابتدا خواجه نیشابور سخن گفت و بار دیگر از مردم خواست تا با محمد هندو بیعت کنند. هنگام صحبت کردن شیخ حسن به ترفند قاضی شارح در مسجد هیاهو به راه انداختند و نگذاشتند شیخ سخن بگوید
و تنها شیخ در جمله ای کوتاه خطاب به آنها فریاد زد ای کوفیان. امام حسین علیه السلام با یزید بیعت نکرد. مگر نه آنکه هر دو عرب بودند.
خان باشتین به روستای اباحمزه رفت و از مردم طلب شراب و شاهد و زن کرد. پسران اباحمزه این امر را تاب نیاورده و او را کشتند . سایر اها لی روستا نیز در یاری آنها بقیه مغولها را کشتند. حال مانده بودند که در ازای این امر چه بلایی از سوی مغولان بر سرشان خواهد آمد. آنها خود را سربدار نامیدند. کفن پوشان ، حیدر گویان و سلاح به دست به سمت باشتین رفتند و آنجا را تسخیر کردند. باشتین را ازمغولان پاکسازی کردند وزندانیان را نیز آزاد کردند. در این میان تعدادی آز آنها نیز به شهادت رسیدند.
سریال سربداران – خلاصه قسمت یازدهم
ارغون شاه مغول در نیشابور مستقر شد . قاضی شارح قاضی القضاه او شد و در دم ، خواجه نیشابور را به جرم حمایت از محمد هندو بر دار کردند. شیخ حسن جوری و یارانش از شهر خارج ودر کوه سکنی گزیدند.
در نیشابور قاضی شارح شایعه کرد که شیخ حسن جوری با ارغون شاه بیعت کرده است و در دربار شاه به سر می برد و اکنون در بستر بیماری است. یاران شیخ حسن این امر را به گوش وی رساندند و گفتند که به اسم شیخ حسن ، مغولان در شهر فساد می کنند و به چه دلیلی شیخ حاضر نشد با محمد هندو وزیر ایرانی بیعت کند. شیخ در پاسخ گفت هم اکنون شیخ حسن را تباه کردند و اگر وزیر ایرانی می آمد خدا را تباه می کردند.
سریال سربداران – خلاصه قسمت دوازدهم (قسمت آخر)
قاضی شارح از ارغون شاه خواست تا در نیشابور در جمع مردم ظاهر شده و با آنها ملایمت نماید.
هدف او از این امر دستگیری شیخ حسن جوری بود.هنگامی که شاه در بین مردم ظاهر شد ، به یکباره شیخ حسن در میان مردم آمد و بانگ زد ای مردم من در میان شمایم و در هیچ دربار و بستر بیماری نیستم. مغولان شیخ را دستگیر کرده و به در بار بردند.
ارغون شاه مغول ابتداحکم به گردن زدن شیخ پیش چشم مردم داد. اما این امر را صلاح ندانسته و شیخ حسن را به جایی که بر همگان نامعلوم بود تبعید کرد.
زان پیش که سر بریدش از تن آبی بدهیدش از دل من
آبی که ز چشم عشق جوشید آهوی دل منش بنوشید
نوشید صدای عشق را جان پرواز گرفت سوی جانان
جانان من آفتاب فرداست عشقم نفس صدای دریاست
من آب ز چشم باغ نوشم تن را به شب آفتاب پوشم
کشور ایران اطلاعات اثر دیرینگی دوره قاجار دوره? ساخت اثر دوره قاجار اطلاعات ثبتی شماره? ثبت 26267 تاریخ ثبت ملی 27 اسفند 1387 پایاب باشتین مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان سبزوار، بخش داورزن، دهستان باشتین، مرکز روستای باشتین واقع شده و این اثر در تاریخ 27 اسفند 1387 با شماره? ثبت 26267 به عنوان یکی از آثار ملیایران به ثبت رسیده است.
سبزوارنیوز/ سبزوارنیوز با همراهی اتاق فکر جوانان دوستدار سبزوار سرانجام موفق شد چارت تشکیلاتی و همچنین برنامه پیشنهادی و عملیاتی هفتصدمین سالگرد قیام سربداران را برای دفاع به کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر بفرستد.
جواد دباغی مقدم با اعلام این خبر تأکید کرد: این برنامه باز بوده و قابلیت اجرای چندین جشنواره ملی و همچنین همایش های مختلف با محوریت سبزوار را در دل خود دارد که در کنار کنگره ملی و بین المللی سربداران و یا در طول سال 1393 قابل برگزاری می باشد.
وی با اعلام این خبر که براساس گفت وگو و رایزنی های انجام شده رییس کنگره یادشده دکتر محمدعلی طالبی شهردار منتخب سبزوار خواهد بود بیان داشت: به طور همزمان دفاتر تهران و قم نیز برای پیگیری و انجام رایزنی های موردنیاز گشایش خواهند یافت.
سردبیر خبرگزاری سبزوارنیوز افزود: بناداریم همچنان شفقنا (پایگاه بین المللی همکاری های خبری شیعه) طی مطلبی با عنوان "نهضت سربداران از چه جهت برای ما اهمیت دارد؟" به بررسی کلی این نهضت کاملا مردمی پرداخته است و براساس آنچه که در این تارنما آمده است " مهم ترین نکته اش این است که این اولین و موفق ترین نهضتی بود که علیه مغول ها در ایران به راه افتاد و توانست حکومت تشکیل دهد. این در حالی بود که جماعت قیام کننده شیعیان بیهق بودند و در آینده سیاسی ایران که این کشور شیعی می شود حکومت 50 ساله سربداران اهمیتی مضاعف می یابد."
عضو اتاق فکر جوانان دوستدار سبزوار اظهار داشت: همچنان که می دانیم نخستین تجربه حکومت شیعی کشور را همین قیام سربداران در دل خود دارد و زمینه ساز حکومت صفوی و به تبع آن انقلاب اسلامی ایران است و اساسا چنین پیشینه ای می تواند از سربداران و به دنبال آن از سبزوار نمونه ای بی همتا برای کشور بسازد.
دباغی مقدم گفت: در تدوین مقدماتی این چارت پیشنهادی، نکات قابل توجه و مستنداتی لحاظ شده است که می تواند برای تصمیم سازان و تصمیم گیرندگان درباره شهرمان فرصت غیرقابل باور و بسیار خوبی ارائه نماید ضمن این که این طرح هنوز به بوته نقد فرهنگیان و دانشگاهیان نرسیده و با موافقت کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر و آقای مهدی مقصودی می توانیم سازوکار مناسب آن را در اختیار این دوستان نیز قرار دهیم.
وی با دعوت از همه علاقه مندان به توسعه شهرمان مهمترین اهداف و پیگیری های اتاق فکر جوانان دوستدار سبزوار را زمینه سازی برای استان شدن سبزوار، راه اندازی مرکز صداوسیمای سربداران، ایجاد دبیرخانه دائمی این قیام مردمی و بی نظیر در تاریخ این منطقه از کشور و همچنین تعامل بیشتر همشهریان در اقصی نقاط دنیا توصیف کرد.
سردبیر سبزوارنیوز اضافه کرد: با پیشنهاد بین المللی برگزار کردن این رویداد که از سوی دکتر طالبی شهردار بسیجی و مردمی شهرمان، در این خصوص نیز پیشنهادات بسیار سازنده و خوبی نیز در حوزه بین الملل داریم که در زمان مقتضی به اطلاع عموم مردم نجیب شهرمان خواهیم رساند.
ه گزارش خبرنگار ایرنا ، دکتر علی جنتی روز دوشنبه در آیین افتتاح دبیرخانه کنگره بین المللی نهضت سربداران در سبزوار افزود : این آیین باید به اهتمام سازمان میراث فرهنگی به عنوان میراث ملی ثبت و ضبط شده و بیش از این درباره آن اندیشیده ، گفته و نوشته شود .
وی با بیان اینکه مردم ما شیفته فرهنگ ، آیین و پیشینه خود هستند ، گفت : وظیفه داریم که زمینه نهادینه سازی این فرهنگ و آیین را نه تنها در ورزش که در همه حوزه ها بسط دهیم .
وی از دانشگاه حکیم سبزواری به عنوان دبیرخانه کنگره بین المللی نهضت سربداران ،نمایندگان مردم سبزوار در مجلس شورای اسلامی ، مدیران استانی و شهرستانی که به برگزاری این کنگره اهتمام دارند، قدر دانی کرد.
جنتی اظهار کرد : یکی از اقداماتی که جای آن خالی بود و جا داشت در هفتصدمین سالگرد نهضت سربداران به آن پرداخته شود همین کنگره است .
وی با تاکید بر استفاده از اندیشمندان و فرهیختگان داخل کشور برای کنگره سربداران، گفت : سعی گردد تا قبل از هر چیز از مقالات و نوشته های اندیشمندان بومی که در این زمینه مطالعات دارند ،برای این کنگره استفاده شود.
وی بر کیفی کردن برگزاری کنگره بین المللی نهضت سربداران تاکید کرد و گفت : تلاش کنیم یک کار عمیق علمی انجام شود تا بتواند آنچه که از این کنگره از مجموعه مقالات برگزیده و به صورت کتاب تدوین می شود به عنوان اثری ماندگار و اثر بخش برای نسل های آینده باشد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به تشریح چگونگی نهضت سربداران و ویژگی های آن پرداخت و گفت : مهمترین ویژگی دولت سربداران اعتقاد به تشیع علوی و ارادت به آل علی (ع) است که از این لحاظ نخستین دولت مستقل شیعی و دوازده امامی به شمار می رود .
جنتی افزود : امیران دولت سربداران، ظلم ستیزی ، با مردم بودن ، برقراری مساوات ، عدالت و جوانمردی را به عنوان مرام و آیین حکومت داری برگزیده بودند.
وی اظهار کرد : قیام سربداران با آنکه یک جنبش محلی بود و دوام زیادی نیافت اما در تاریخ ایران اهمیتی خاص دارد زیرا قیامی بود که در مقابل جور ظالمان و بی عدالتی صورت گرفت و با همت مردم پیروز شد.
وی ادامه داد : نفوذ فکری و عقیدتی سربداران در آن زمان از حدود خراسان تجاوز کرد به طوری که تا مازندران ، سمرقند و کرمان هم گسترش یافت.
وی با بیان اینکه بارزترین نماد سربداران نماد آزادیخواهی و ظلم ستیزی است ، افزود : قیامی در پی چیرگی بیش از 120 سال قوم تاتار و مغول در باشتین و سبزوار شکل گرفت که منجر به تشکیل حکومت مستقل ملی و شیعه مذهب شد.
وی ادامه داد : در حکومت سربداران، آبادانی بسیاری صورت گرفت و خرابی های ناشی از قوم مغول تا حد زیادی جبران شد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: سبزوار برای من یک سرزمین کاملا شناخته شده است و در مدتی که توفیق خدمت در استان خراسان را داشتم از جای جای این شهرستان و توابع آن بازدید داشته و با مردم پرتلاش و شهید پرور این دیار آشنایی کامل دارم .
جنتی در ادامه سبزوار را خاستگاه عالمان ، فیلسوفان ، فرهیختگان ، شاعران و دیار شهیدان دانست و افزود : تاریخ کهن این سرزمین شاهد است که دانشمندان برجسته و بزرگی از این دیار برخاسته اند که هر یک ستارگان درخشانی در آسمان علم و معرفت این سرزمین می باشند.
وی به فرهیختگانی همچون حاج ملاهادی سبزواری ، ابوالفضل بیهقی ، دکتر شریعتی و ... پرداخت و گفت : جای بسی تقدیر دارد که در چنین سرزمین امروز شاهد دانشگاه های مختلف با انبوه دانشجویان و دانش پژوهانی می باشیم که مشغول تحصیل و علم آموزی هستند
دبیر کنگره بین المللی سربداران و مدیرفرهنگی دانشگاه حکیم سبزواری از موافقت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با تأسیس بنیاد ملی سربداران خبر داد.
سیدنورالله رضوی در این رابطه گفت : در جلسه ای اختصاصی که به تازگی در حضوردکتر حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دکتر محمدرضا محسنی ثانی نماینده مردم سبزوار در مجلس و حمید مسلم دبیر جشنواره ملی ادبیات داستانی رضوی ، در تهران برگزار شده است ، پس از مطرح شدن برخی از مهمترین موضوعات فرهنگی دارالمومنین سبزوار و بررسی ابعاد مختلف اهمیت قیام سربداران ، مقام عالی وزارت موافقت خود را با تأسیس بنیاد ملی سربداران اعلام کرده است.
شایان ذکر است که شرایط تأسیس بنیاد باید توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مورد موافقت قرار گیرد و پس از آن می بایست در شورای فرهنگ عمومی کشور و یا شورای عالی انقلاب به تصویب برسد ، که موافقت وزیر در این خصوص بسیار موثر می باشد.
رضوی همچنین اظهار داشت: دکتر حسینی همچنین خواهان ثبت هفتصدمین سال وقوع نهضت سربداران در فهرست جهانی یونسکو شده است .
به گفته رضوی روال اداری و قانونی ثبت نهضت سربداران و تأسیس بنیاد ملی سربداران هم اکنون آغاز شده و در حال پیگیری است.
وی افزود دراین جلسه همچنین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی موافقت خود را با حمایت از همایش ملی ابوالفضل بیهقی و جشنواره ملی ادبیات داستانی رضوی در سبزوار اعلام کرد.
لازم به یادآوری است که ، طرح تأسیس بنیاد ملی سربداران اولین بار توسط سیدنورالله رضوی مدیرفرهنگی دانشگاه حکیم سبزواری درجریان برگزاری نکوداشت ملی استاد حمید سبزواری شاعرآرمانگرای انقلاب در مهرماه 91 با حضور وزیرفرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح شد.
گفتنی است نهضت سربداران یکی از بزرگترین جنبش های ملی – مذهبی ، شیعیان در تاریخ ایران است که منجر به تشکیل نخستین حکومت شیعه 12 امامی در ایران شد.
سربداران موفق شدند در حدود نیم قرن بر بخش های وسیعی از خراسان و نواحی شرقی و مرکزی ایران حکومت کنند و در تمام این مدت دارالمومنین سبزوار پایتخت این حکومت بود.
دانشگاه حکیم سبزواری به همراه شماری از فعالان فرهنگی شهرستان سبزوار اخیرا تصمیم به برگزاری کنگره بین المللی سربداران گرفته اند. که این کنگره در سال 1393 همزمان با هفتصدمین سالروز وقوع قیام سربداران برگزار خواهد شد
